‘Samen sterk met suiker’ helpt mensen met diabetes in de wijk

Het programma Samen sterk met suiker wordt speciaal ontwikkeld voor mensen met laaggeletterdheid en/of beperkte gezondheidsvaardigheden met diabetes type 2. Door middel van groepsbijeenkomsten krijgen de deelnemers handvatten om met hun diabetes om te gaan. De focus ligt op interactie, positieve benadering, sociale steun en op de eigen buurt.

Diëtisten Sabine de Groot en José Werneke werken beide als groepsleiders met het programma. In dit interview vertellen ze hoe dat in zijn werk gaat.

Sabine: “De reguliere zorg is voor deze doelgroep vaak niet voldoende. Bestaande programma’s zijn nog te vaak gericht op het zenden van informatie, éénrichtingsverkeer dus. Bovendien is de informatie vaak moeilijk te begrijpen voor mensen met laaggeletterdheid en/of beperkte gezondheidsvaardigheden. Bij Samen sterk met suiker gebruiken we daarom andere leerstrategieën. De groep staat centraal, er is veel interactie. Deelnemers wisselen informatie en ervaringen uit, maar doen ook activiteiten zoals een quiz of rollenspel.”  

Sabine: “Allereerst bepaalt de huisarts of iemand kan deelnemen aan het programma. Er zijn inclusiecriteria voor bloedwaarden, maar de huisarts kijkt ook of iemand geschikt is voor de groep en of die persoon er baat bij kan hebben. Vervolgens komt hij of zij in een groep met maximaal 10 deelnemers. Elke week is er een groepsbijeenkomst van twee uur lang. De bijeenkomsten zijn altijd in de wijk, meestal is de locatie een buurthuis. Het programma bestaat uit twee fases. In de eerste fase krijgen mensen basale kennis mee over diabetes en leren ze om meer zelfvertrouwen te krijgen. Die fase bestaat uit 15 bijeenkomsten. Daarna volgt fase twee met 12 bijeenkomsten. Daarin is het doel om nieuw gezonder gedrag aan te leren en te weten welke buurtvoorzieningen of professionals je daarbij kunnen helpen. Het totale programma duurt een half jaar.”

José: “De diabetes heeft voor veel deelnemers eigenlijk geen hoge prioriteit. Ze hebben vaak zorgtaken voor anderen. Daardoor komt hun eigen problematiek op de achtergrond. Soms kennen ze ook weinig andere mensen met diabetes. De groepsbijeenkomsten zorgen dan voor herkenning. Deelnemers vinden het fijn om het met gelijkgestemden over hun diabetes te hebben en ervaringen uit te wisselen.”

Sabine: “Veel mensen komen uit een wij-gemeenschap. Ze zijn dus niet gewend om aan zichzelf te denken. Daarbij komen ook lastige sociale situaties kijken. Nee zeggen tegen wat lekkers past niet binnen hun cultuur.”

José: “Door de bijeenkomsten leren mensen anderen kennen die met dezelfde problemen worstelen. Sommige deelnemers maken daardoor zelfs nieuwe vrienden in hun eigen buurt. Die groepsbinding is heel belangrijk. Daardoor kunnen mensen elkaar ondersteunen. We hopen dat deelnemers elkaar ook na het programma blijven opzoeken.”.

Sabine en José: “Wij zijn allebei diëtisten, maar werken niet in de eerste lijn. Onze rol is veel meer groepsleider, met een diëtetiekachtergrond. Elke groep heeft één groepsleider en dat is zeker niet altijd een diëtist. Het kan bijvoorbeeld ook een leefstijlcoach, gezondheidswetenschapper, beweegcoach of psycholoog zijn. Er is echter altijd een diëtist uit de wijk betrokken. Die komt tijdens een van de sessies op bezoek. Deelnemers kunnen dan al hun vragen over voeding stellen. Ook als er tijdens een van de andere bijeenkomsten complexe inhoudelijke vragen zijn, worden die aan de diëtist uit de wijk gesteld.”

José: “De deelnemers worden vaak zelf al begeleid door een diëtist. Het programma is dus aanvullend, niet vervangend. Het is een programma waar alle leefstijlaspecten aan bod komen. In fase 1 gaan slechts 3 van de 15 bijeenkomsten over voeding. De andere gaan bijvoorbeeld over bewegen, stress, slapen, bloedsuikers en medicijnen. Diëtisten zijn wel betrokken geweest bij de ontwikkeling van het programma. De onderdelen over voeding zijn inhoudelijk door hen ontwikkeld.”

José: “Het programma wordt nu nog alleen aangeboden in Amsterdam. Er zijn wijken uitgekozen waar veel mensen met laaggeletterdheid en/of beperkte gezondheidsvaardigheden wonen. Qua culturele achtergronden zijn de groepen gemengd. Ik geef de cursus in de wijk Holendrecht. Daar komen veel mensen met een Surinaamse achtergrond, maar er zit ook een van oorsprong Nederlandse vrouw bij.”

Sabine: “Bij mij is de groep ook gemengd: Turks, Marokkaans, Indiaas, Surinaams. Ik leid de groepen in Amsterdam-Zuidoost en Nieuw-West.”

Sabine: “Het onderzoek loopt nog en het duurt waarschijnlijk nog wel een jaar voordat de resultaten bekend zijn. In een eerder onderzoek waarin het programma is ontwikkeld, zijn echter al veelbelovende resultaten te zien. Vooral het aansluiten bij de leerbehoefte van de deelnemers, het gebruik van niet-traditionele leervormen, het stimuleren van het groepsproces en het maken van een actieplan, blijken goede strategieën te zijn.”

José: “We kijken  niet alleen naar de harde uitkomstmaten, zoals bloedwaarden. Het gaat erom dat de deelnemer weet wat hij kan doen, hoe hij dat kan doen en dat hij voldoende zelfvertrouwen heeft óm het te gaan doen.”

Sabine: “In het onderzoek kijken we ook naar de implementatie van het programma. Denk bijvoorbeeld aan de competenties van de groepsleiders en de financiering”.

José: “De verwachting is een positieve uitkomst van het onderzoek. We willen Samen sterk met suiker  aanmelden voor het erkenningstraject van het Loket Gezond Leven. Het zou mooi zijn als dit programma standaard in het zorgpakket kan komen en dus vergoed wordt door de zorgverzekering. Op dit moment wordt het programma gefinancierd vanuit onderzoeksgelden.”

Samen sterk met suiker is een initiatief van het Amsterdam UMC, Department of Public and Occupational Health. Er is samenwerking met GAZO gezondheidscentra, GGD Amsterdam, Diabetesvereniging Nederland, Windesheim Flevoland, Zilveren Kruis en OLVG Locatie Oost. ZonMW financiert zowel het programma als het onderzoek.